TAM QUYỀN PHÂN LẬP KHÔNG PHÙ HỢP Ở VIỆT NAM

doanvanhau1158@gmail.com

“Tam quyền phân lập” là nguyên tắc tổ chức nhà nước dân chủ, quy định ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp độc lập với nhau và giám sát nhau. Mô hình nhà nước này ra đời gắn liền với cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống lại chế độ phong kiến, là một bước tiến bộ so với chế độ quân chủ phong kiến. Nó trở thành nguyên tắc cơ bản để tổ chức hoạt động của nhà nước tư sản, gắn liền với nó là chế độ chính trị đa đảng. Tuy nhiên, thực tiễn tồn tại mấy trăm năm qua của mô hình này cũng đã bộc lộ nhiều điểm hạn chế.

Một hạn chế rõ nhất đó chính là nó đã làm mất đi vai trò giám sát thường xuyên của nhân dân. Bởi lẽ, dù là phân quyền độc lập nhưng trên thực tế ba quyền đó đều thuộc về liên minh của các đảng phái chính trị, đều là những đại diện của giai cấp tư sản. Do đó, dù có cố tổ chức theo tam quyền phân lập, để “kiềm chế”, “đối trọng” nhưng thực chất quyền lực nhà nước tư sản vẫn là thống nhất, không tách rời. Hơn nữa, quyền lực nhà nước không thể phân tách độc lập và yêu cầu các quyền chế ước, kiểm soát “tuyệt đối” lẫn nhau được. Bởi bản thân quyền lực nhà nước vốn dĩ là một chỉnh thể, bao gồm các bộ phận cấu thành quan hệ hữu cơ với nhau và với toàn bộ quyền lực nhà nước; lập pháp nằm trong mối quan hệ với hành pháp và tư pháp; hành pháp và tư pháp xác định vị trí của mình cũng như vậy. Do vậy, bản chất của việc thực hiện “tam quyền phân lập” chẳng qua chỉ là một thủ đoạn chính trị của giai cấp tư sản, nhằm mục đích để "gạt quần chúng ra, không cho họ tham gia quản lý nhà nước”. Đúng như lời nhận định của C.Mác cách đây hàng thế kỷ: “cứ 3 năm hoặc 6 năm một lần lại quyết định cá nhân nào trong giai cấp thống trị phải đại diện và đàn áp nhân dân tại Nghị viện”.

Từ những phân tích trên, chúng ta khẳng định rằng, mô hình “tam quyền phân lập” hoàn toàn không phù hợp với thể chế chính trị nước ta. Ở nước ta, Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước, tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về Nhân dân. Nhìn lại 70 năm xây dựng Nhà nước, Quốc hội nước ta lần lượt ban hành các bản Hiến pháp vào các năm 1946, 1959, 1980, 1992, tất cả đều khẳng định quan điểm nhất quán: "Quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân, là quyền lực thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp"[1]. Hiến pháp năm 2013 tiếp tục khẳng định: "Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân" (Điều 2). Khẳng định, Nhà nước ta do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Như vậy, nguồn gốc, bản chất, mục đích và sức mạnh của quyền lực nhà nước ở nước ta là Nhân dân. Thông qua Hiến pháp, nhân dân giao quyền và ủy quyền quyền lực nhà nước của mình cho Nhà nước. Bằng quyền lập hiến của mình, nhân dân ủy thác quyền lập pháp cho Quốc hội, quyền hành pháp cho Chính phủ và quyền tư pháp cho Tòa án. Đồng thời với việc giao quyền, ủy quyền đó là cơ chế kiểm soát việc thực thi quyền lực nhà nước. Yếu tố kiểm soát ở đây không phải là sự “kiềm chế”, “đối trọng”, mà là để tăng sự giám sát việc thực hiện quyền lực nhà nước. Việc kiểm soát quyền lực nhà nước không chỉ ở bên trong bộ máy nhà nước, giữa ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp và trong nội bộ mỗi quyền, mà còn thực hiện kiểm soát quyền lực nhà nước ở bên ngoài, bao gồm kiểm soát của Nhân dân thông qua các tổ chức chính trị - xã hội, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng. Điều này tiếp tục được khẳng định trong Hiến pháp năm 2013: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, "tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội" (Điều 9); Công đoàn Việt Nam, "tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước" (Điều 9)...

Như vậy, việc một số người tuyên truyền cổ súy cho việc thực hiện cái gọi là “tam quyền phân lập”, đòi tách biệt quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp để “kiềm chế”, “đối trọng” giữa ba quyền này theo mô hình nhà nước tư sản... Đây là những luận điệu xuyên tạc, phản động nhằm tuyên truyền tư tưởng đa nguyên, đa đảng, với mục tiêu cuối cùng là xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta./.

---

[1] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG. H. 2000. tr.8.